Συνέντευξη του σκηνοθέτη της ταινίας “I, Julia” Arvin Kananian που δημοσιεύτηκε στο ECFA Journal του Φεβρουαρίου 2022. Τη συνέντευξη πήρε ο υπεύθυνος επικοινωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Παιδικού Κινηματογράφου Gert Hermans.
[Το 2021] το Φεστιβάλ Ολυμπίας πραγματοποίησε εκστρατεία με σκοπό να επιστήσει την προσοχή στα δικαιώματα των γυναικών και στην πρόληψη της κακοποίησης και της κακομεταχείρισης.
Μία από τις ταινίες του φεστιβάλ που υποστήριξε αυτή τη στόχευση ήταν η σουηδική ταινία μικρού μήκους I, JULIA, για ένα 14χρονο κορίτσι, που ζει μια φαινομενικά φυσιολογική ζωή, όμως κρύβει ένα σκοτεινό μυστικό που γιγαντώνεται, καθώς ο πατέρας της ελέγχει όλη την οικογένεια, κακοποιώντας την σωματικά και ψυχολογικά. Η κριτική επιτροπή απένειμε στην ταινία το βραβείο καλύτερης ταινίας μικρού μήκους της ECFA και αναρωτήθηκε τι ενέπνευσε τον σκηνοθέτη Arvin Kananian ώστε να αποτυπώσει με τόση ακρίβεια τους μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από αυτόν τον ασφυκτικό τρόμο.
Arvin Kananian: Ο ξενώνας προστασίας γυναικών Agera στη Σουηδία ήρθε σε επαφή με τον παραγωγό μου Mistre Tesfaye και εμένα, για τη δημιουργία μιας ταινίας με συγκεκριμένη εκπαιδευτική κατεύθυνση. Στο πρώτο στάδιο, αποφασίσαμε να γράψουμε το σενάριο από την οπτική γωνία ενός παιδιού με βίαιο πατέρα, που εμπλέκεται σε μια υπόθεση σωματικής και ψυχικής κακοποίησης. Αποφασίσαμε να μην δείξουμε καμία πράξη βίας στην οθόνη, γιατί τη στιγμή της προβολής, οι θεατές θα αποστασιοποιούνταν ενώ εμείς θέλαμε να βάλουμε τη φαντασία τους να δουλέψει. Αρχίσαμε να δουλεύουμε με τον Mistre πάνω σε μερικές ιστορίες, τις οποίες συζητήσαμε με τους ανθρώπους από τον ξενώνα και στη συνέχεια καταλήξαμε σε μια ιστορία που θα εξελισσόταν στην πορεία.
Ποιος είναι ο ρόλος ενός παιδιού στη διαδικασία που περιγράφεται στο I, JULIA;
Kananian: Ο δεσμός μεταξύ δύο γονέων δεν σπάει εύκολα. Οι σουηδικοί νόμοι θεωρούν και αντιμετωπίζουν την οικογένεια ως μία οντότητα, ακόμη και αν η βίαιη συμπεριφορά του πατέρα έχει τραυματίσει όλα τα μέλη της οικογένειας. Ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους οι γυναίκες εγκαταλείπουν τον σύντροφό τους είναι για χάρη των παιδιών αλλά συχνά επιστρέφουν σε αυτόν για τον ίδιο ακριβώς λόγο.
Στατιστικά χρειάζονται κατά μέσο όρο έξι προσπάθειες αποχώρησης, πριν μια γυναίκα καταφέρει πραγματικά να φύγει οριστικά. Συχνά τα παιδιά είναι τα πρώτα που συνειδητοποιούν ότι οι συνθήκες διαβίωσής τους δεν είναι φυσιολογικές. Έστω και ένα μόνο παιδί να ταυτιστεί με την κατάσταση στο I, JULIA, συνειδητοποιώντας ότι αυτό που συμβαίνει στο σπίτι του δεν είναι φυσιολογικό, και στη συνέχεια αναζητήσει κάποιον να μιλήσει, τότε θα έχουμε εκπληρώσει την αποστολή μας. Η παρακολούθηση της ταινίας μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για να κάνει κάτι. Αυτό ελπίζουμε να πετύχουμε, τώρα που η ταινία θα προβληθεί σε σχολεία σε όλη τη χώρα.
Και τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι ξενώνες προστασίας γυναικών όπως το Agera;
Kananian: Το Agera είναι μια τοπική πρωτοβουλία, που προσφέρει βοήθεια σε γυναίκες που βρίσκονται σε κακοποιητικές σχέσεις. Εκεί μπορούν να καταφύγουν με τα παιδιά τους και να μείνουν για λίγο, να προσαρμοστούν ξανά σε έναν φυσιολογικό τρόπο ζωής και να πάρουν ψυχολογική θεραπεία.
Δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι επέλεξαν άνδρα σκηνοθέτη;
Kananian: Κοινωνικοπολιτικά μπορεί να θεωρηθεί περίεργο, αλλά εγώ προσωπικά δεν αισθάνθηκα έτσι. Συνέλεξα όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες για να γράψω με ειλικρίνεια την ιστορία κάποιου άλλου. Επί τρεις μήνες αναζητήσαμε όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες μέσα από βιβλία και άρθρα, μιλήσαμε με ανθρώπους σε δομές φιλοξενίας και τους δικηγόρους τους, συναντήσαμε γυναίκες που έζησαν πραγματικά τέτοιες ιστορίες. Η ιστορία μας συνδυάζει αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις.
Ποια στοιχεία της έρευνας σάς έκαναν εντύπωση;
Kananian: Το γεγονός ότι αυτό συμβαίνει τόσο συχνά και σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας. Ότι πολλοί άνθρωποι ζουν σε κακοποιητικές σχέσεις για πολλά χρόνια, χωρίς να βρίσκουν τρόπο να ξεφύγουν. Δεν είχα συνειδητοποιήσει πόσα παιδιά τραυματίζονται, «κανονικοποιώντας» την κακοποίηση με το σκεπτικό «έτσι συμπεριφέρονται οι γονείς». Η Τζούλια ζει μια διπλή ζωή: βιώνει μία κακοποιητική κατάσταση στο σπίτι, ενώ με τους φίλους της συμπεριφέρεται σαν να μην συμβαίνει τίποτα. Αντιμετωπίζει φυσιολογικά για πολλά χρόνια αυτήν την κατάσταση, ενώ η ταινία έρχεται να τονίσει ότι κάτι τέτοιο δεν είναι καθόλου φυσιολογικό.
Η Τζούλια μπορεί και διατηρεί ένα τέλειο προσωπείο, κρατώντας την κατάστασή της κρυφή από τον έξω κόσμο. Ποιος είναι ο ψυχικός μηχανισμός που κρύβεται πίσω από αυτό;
Kananian: Θέλει κυρίως να προστατεύσει τους γονείς της, πράγμα φυσιολογικό σε αυτή την ηλικία. Συχνά οι γονείς διαβεβαιώνουν ότι όλα πάνε καλά: “Μη μιλάς γι’ αυτό στους άλλους, είναι καθαρά οικογενειακό θέμα και όλα καλά”. Ταυτόχρονα ο μπαμπάς τη δωροδοκεί με ακριβά δώρα ενώ η μητέρα της έχει παραλύσει πια από τη ντροπή.
Η πλευρά του πατέρα είναι δύσκολο να αναλυθεί. Αυτό που συμβαίνει στο μυαλό του ως δράστης δεν μπορεί να γίνει κατανοητό μέσω της λογικής ή του ορθολογισμού.
Kananian: Υποθέτω ότι η αιτία κατά βάθος είναι η ζήλια. Σε πρώτη ανάγνωση, είναι κάτι που δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε, αλλά νομίζω ότι δεν είναι έτσι. Η βάση αυτής της αιτίας μπορεί να είναι κάτι που όλοι κουβαλάμε μέσα μας. Όλοι γνωρίζουμε αυτά τα σκοτεινά συναισθήματα της ζήλιας, αλλά οι περισσότεροι από εμάς έχουμε έναν τρόπο να τα απομονώνουμε.
Πρέπει να ήταν δύσκολος ρόλος για έναν ηθοποιό.
Kananian: Ο Olle Sarri συνειδητοποίησε ότι αυτός ο ρόλος ήταν σημαντικός για την αληθινή απεικόνιση της όλης κατάστασης. Ήθελα να μην μισεί τον χαρακτήρα του. Μιλήσαμε πολύ για τη ζήλια και για τους τρόπους που έχει βρει ο πατέρας να κατηγορεί τη γυναίκα του για τη σχέση που πήγε στραβά. Αυτό φαίνεται παράλογο, αλλά είναι ο δικός του τρόπος αντίληψης της κατάστασης.
Πώς ήταν η συνεργασία με την Ylvali Rurling στην υπέροχη ερμηνεία της ως Τζούλια;
Kananian: Ήταν εύκολη, γιατί η Ylvali είναι εξαιρετική ηθοποιός. Είμαι και εγώ ηθοποιός, οπότε μιλάω τη γλώσσα των ηθοποιών. Ήδη από τις πρόβες, κατανόησε τον χαρακτήρα της πολύ καλά και μπήκε πολύ γρήγορα σε αυτόν. Η Ylvali είναι πολύ έξυπνη.
Πώς χρησιμοποιήσατε την κάμερα για να χτίσετε αυτή την συνεχώς αυξανόμενη ένταση και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό που να προκαλεί την αίσθηση του πνιγμού στο κοινό;
Kananian: Χρησιμοποιήσαμε ένα εργαλείο που το γνωρίζουν καλά οι youtuber της ηλικίας της Τζούλια, η οποία βιντεοσκοπεί τον εαυτό της με ένα κινητό τηλέφωνο. Δημιουργήσαμε ένα κλίμα δυσφορίας στην καθημερινή της ρουτίνα. Ακόμα και όταν όλα φαίνονται φυσιολογικά, νιώθεις ότι κάτι υφέρπει, όπως για παράδειγμα με την εικόνα του σπασμένου ποτηριού. Όταν ο πατέρας της επιστρέφει στο σπίτι και αρχίζει να κάνει ερωτήσεις, αναρωτιέσαι γιατί αυτό την κάνει τόσο νευρική, ακόμα και όταν προσκολλάται στο προφίλ της στο YouTube. Ήθελα να μπαινοβγαίνω σε αυτούς τους δύο διαφορετικούς κόσμους μέσα στους οποίους ζει.
Αν δεν την είχε αφυπνήσει ο δάσκαλός της, η Τζούλια ίσως να μην είχε σκεφτεί καν την απόδραση. Υπάρχουν βοηθητικοί μηχανισμοί στη σουηδική σχολική κοινότητα;
Kananian: Υπάρχουν μηχανισμοί, αλλά πάντα υπάρχει περιθώριο βελτίωσης. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να μάθουν να αναγνωρίζουν το πρόβλημα και να το αντιμετωπίζουν.
Δεν πρέπει να προδώσουμε το τέλος της ταινίας, αλλά μπορούμε να πούμε ότι ισορροπεί μεταξύ ελπίδας και απόγνωσης.
Kananian: Έδωσα μάχη για αυτό το τέλος. Η άποψή μου ήταν ότι δεν είναι τόσο απλό. Δεν συνειδητοποιείς απλά τι συμβαίνει, μετά φεύγεις και τελείωσε. Στην πραγματικότητα, τα πράγματα λειτουργούν διαφορετικά. Εν τω μεταξύ, ολοκληρώσαμε μια νέα ταινία σε συνεργασία με τον ξενώνα προστασίας γυναικών Agera. Δεν είναι συνέχεια του I, JULIA, αλλά μιλάει για το επόμενο βήμα ενός κοριτσιού σ’ένα τέτοιο ταξίδι.