Η Ίριδα Μπαγλανέα συμμετείχε στο 3ο Olympia “Creative Ideas” Pitching Lab το 2020 με το “Zange”. Η ταινία της χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου τον Απρίλιο του 2021 με 25.000 ευρώ, ενώ προσελκυσε και διεθνές ενδιαφέρον. Σήμερα βρίσκεται στη φάση της προπαραγωγής ως ελληνοσουηδική συμπαραγωγή. Η Ίριδα μας μιλάει για την έμπνευση πίσω από την ταινία της και για τη διαδικασία προς την υλοποίησή της.
Η ταινία “Zange” προσεγγίζει το θέμα του θανάτου και του τραύματος της απώλειας μέσα από την οπτική ενός εξάχρονου αγοριού. Σε ποιες ηλικιακές ομάδες κοινού στοχεύεις με την ταινία σου; Ως καλλιτέχνιδα που δηλώνεις στο βιογραφικό σου ότι ενδιαφέρεσαι “για την απελευθερωτική δύναμη του τραύματος ως έκφρασης του ψυχικού μας ταξιδιού και της ανθρώπινης φύσης”, θεωρείς ότι μία ταινία με τέτοια θεματική μπορεί να απευθυνθεί και σε παιδικό κοινό;
Πώς αντιμετωπίζεται ένα τραύμα; Ένα τραύμα κανείς έχει τη δυνατότητα να το αντιμετωπίσει σε μεγάλη ηλικία, όταν πια έχει φτάσει και επηρεάζει την καθημερινότητά του, ή τη στιγμή που δημιουργείται. Μία ταινία έχει τη δυνατότητα να δείξει αυτή τη διαδικασία: είτε το πώς επηρεάζεται η καθημερινότητά σου είτε τη στιγμή που δημιουργείται ένα τραύμα.
Η προσωπικότητά μας αρχίζει να δημιουργείται από πολύ μικρή ηλικία. Τυχαίοι παράγοντες καθορίζουν εάν μία οιαδήποτε εμπειρία θα αποτελέσει τραύμα ή απλή ανάμνηση στην μετέπειτα ζωή μας. Για εμένα το ότι έπεσα από το ποδήλατο στα πέντε μου και έκανα ράμματα μπορεί να ήταν η καθημερινότητά μου, για ένα άλλο παιδί μπορεί να ήταν τραύμα -ακόμη και εάν δεν έπεφτε το ίδιο, αλλά με έβλεπε να πέφτω. Ένα παράδειγμα που μας είχαν πει στο pitching lab ήταν πως σε μία ταινία οι ακροατές έβλεπαν ένα παιδί να παίζει με ένα ψαλίδι μόνο του. Οι «μεγάλοι» δεν έδωσαν σημασία, αλλά ήταν θρίλερ για παιδιά σε ηλικία που ακόμη απαγορεύεται να παίζουν με το ψαλίδι μόνα τους!
Καθώς το θέμα και η ανάλυσή του θα μπορούσε να πάρει πολλή ώρα -ίσως απλά φιλοσοφώντας επάνω σε διάφορες θεωρίες-, θα ήθελα να εστιάσω σε ένα κομμάτι του τραύματος και συγκεκριμένα αυτό της ματαιότητας που το συνοδεύει. Ίσως η ματαιότητα που προσφέρει το τραύμα να είναι αυτό της ίδιας μου της ανάγκης να υπερνικήσω τα εμπόδια που βάζω η ίδια για να μπορέσω πρόσκαιρα να απολαύσω την εφήμερη καθημερινότητά μου. Και μέσα σε αυτή τη στιγμή, μέσα από τα εμπόδια που τίθενται στην καθημερινότητά μου, υπάρχει μία ιστορία.
Και αυτό -το πώς δημιουργείται ή εκδηλώνεται ένα τραύμα- αποτελεί έμπνευση για τις δημιουργίες μου, δηλαδή η ματαιότητα, η φαντασίωση, οι ιδέες και οι πεποιθήσεις που έχουμε και στηριζόμαστε για να παίρνουμε αποφάσεις μέσα στην καθημερινότητά μας. Το μέγεθος της ανθρωπότητας είναι μηδαμινό μπροστά στο Σύμπαν, τον Θεό, τη Φύση, τη Γη. Όλα αυτά τα «συστήματα» ξεπερνάνε την ανθρωπότητα, προϋπήρχαν αυτής και -λογικά- θα την ξεπεράσουν.
Καθώς έψαχνα για την ματαιότητα -vanitas- στο διαδίκτυο, η πρώτη εξήγηση, ορισμός, που έτυχε να διαβάσω -ήταν στην πρώτη σειρά των αποτελεσμάτων- έλεγε: «ένα vanitas είναι ένα συμβολικό έργο τέχνης το οποίο δείχνει την παροδικότητα της ζωής, την ασημαντότητα της ευχαρίστησης, όπως και την βεβαιότητα του θανάτου, συχνά αντιπαραβάλλοντας σύμβολα πλούτου με αυτά του εφήμερου βίου και του ίδιου του θανάτου».
Κατά αυτή την έννοια μία ιστορία ενηλικίωσης δεν αποκρίνεται απαραίτητα σε μία συγκεκριμένη ηλικία ή σε κάποια συγκεκριμένη ιδέα, αλλά είναι ακριβώς αυτό: ένα vanitas.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο μία ιδέα που εκφράζεται μέσα από την εικόνα υπόκειται σε διαφορετικές ερμηνείες ανάλογα με τις εμπειρίες και την ηλικία του θεατή. Το να μπορέσω να δείξω την οπτική από τα μάτια ενός εξάχρονου αγοριού είναι ακριβώς αυτό: πώς βλέπει το παιδί, τι ακούει, τι κάνει, πώς αντιδρά; Γι’ αυτό το λόγο το κάστινγκ στις ταινίες μου το κάνω η ίδια και «δουλεύω» με τους ηθοποιούς για αρκετό χρονικό διάστημα πριν ξεκινήσουμε τα γυρίσματα. Με τα «αδέλφια» από το Zange δουλεύουμε ήδη κοντά στον ενάμιση χρόνο για να μπορέσουμε να βρούμε τα κατάλληλα πατήματα ερμηνείας, όσο απίστευτο και εάν ακούγεται, για «μάθουν» να είναι παιδιά, να παίζουν και να χαίρονται, να εκφράζονται ελεύθερα μπροστά από την κάμερα. Ταυτόχρονα αυτή είναι και μία διαδικασία για εμένα: να μάθω πώς σκέφτεται ένα εξάχρονο αγόρι, τι βλέπει, τι ακούει, πώς αντιδρά, κλπ έτσι ώστε αυτό να αποτυπωθεί και στο τελικό αποτέλεσμα.
Με ποιον τρόπο θα έλεγες ότι το Olympia “Creative Ideas” Pitching Lab σε βοήθησε στην πορεία προς την υλοποίηση της ταινίας σου;
Το Olympia “Creative Ideas” ήταν μία από τις πρώτες φορές που έπρεπε να παρουσιάσω μία ιδέα μου για ταινία σε ένα ζωντανό κοινό. Αν και για να πω την αλήθεια με την προετοιμασία που έγινε από τις «εκπαιδεύτριες» (coachers!) έχω την αίσθηση πως αυτή ήταν πραγματικά η πιο ενδιαφέρουσα και δύσκολη διαδικασία η οποία με βοήθησε στο να συγκεκριμενοποιήσω αρκετές από τις ιδέες που είχα στο μυαλό μου. Οι εκπαιδεύτριες μέσα από την εμπειρία τους και τις γνώσεις τους σε μία ευρεία γκάμα ταινιών και εικαστικών τεχνών, προσπαθούν πραγματικά να σε φέρουν σε θέση να εκφράσεις αυτό που σκέφτεσαι πρακτικά και τον τρόπο με τον οποίο θα περάσεις αυτό που έχεις ως ιδέα, εικόνα, φαντασίωση ή ό,τι άλλο σε άλλους.
Πώς περνάς μία φαντασιακή ιστορία της σκέψης σου σε άλλους; Όχι μόνο να την περάσεις αλλά και να την «πουλήσεις» να κάνεις τους άλλους να την δουν, να σκεφτούν ότι το πρότζεκτ θα γίνει, τον άνθρωπο (σκηνοθέτη), την ιδέα και να ενδιαφερθούν. Ήταν μία -όσο και να ακουστεί περίεργο- ενδοσκόπηση στον εαυτό μου για να μπορέσω να γίνω πιο συγκεκριμένη στην υλοποίηση του “Zange”.
Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετώπισες μετά την ολοκλήρωση του Olympia “Creative Ideas” Pitching Lab; Σε τι φάση βρίσκεται χρηματοδοτικά η παραγωγή της ταινίας σου; Πότε αναμένεις να κάνεις γυρίσματα;
Λεφτά! Δεν είναι αρκετά ποτέ για να μπορέσει κανείς να κάνει γυρίσματα και να πληρωθούν όλοι -όπως θα έπρεπε- στο set.
Μία ταινία είναι ένας συνεχής συμβιβασμός μεταξύ των εικαστικών φαντασιώσεων του σκηνοθέτη και των πρακτικών προβλημάτων για να υλοποιηθούν.
Από το Pitching Lab και μετά συνεχώς παρουσιάζω σε διάφορους οργανισμούς και παραγωγούς -στο εξωτερικό και στην Ελλάδα- την ταινία έτσι ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να γίνουν τα γυρίσματα. Σήμερα, θεωρητικά (αν και υπάρχει πληθώρα θεμάτων διαφόρων φύσεων), ελπίζω πως τον Απρίλη του 2023 θα μπορέσουμε να κάνουμε τα γυρίσματα για να είναι έτοιμη η ταινία μέσα στο έτος.
Θα έλεγες σε κάποι@ν φίλ@ σου να συμμετάσχει στο Olympia “Creative Ideas” Olympia “Creative Ideas” Pitching Lab και γιατί;
Ανεπιφύλακτα. Είναι μία εμπειρία που σε φέρνει αντιμέτωπο με τον εαυτό σου και σε κάνει πιο δυνατό για να μπορέσεις να εκφράσεις αυτό που πραγματικά θέλεις. Η πραγματική «πληρωμή» του Pitching Lab δεν είναι το βραβείο -αν και καλό θα ήταν να το πάρει κανείς- αλλά η ίδια η συμμετοχή και γνωριμία με τις τρεις υπέροχες, γυναικάρες Αγάθη Δαρλάση, Τζωρτζίνα Κακουδάκη, Λίνα Γιαννοπούλου. Δυστυχώς δεν ήμασταν όλοι μαζί από κοντά όταν έκανα εγώ το Pitching Lab λόγω Covid και ζηλεύω αυτούς που θα μπορέσουν -στο περιβάλλον της Ολυμπίας και κατά τη διάρκεια του Olympia IFF- να καθίσουν μαζί και να περάσουν χρόνο δουλεύοντας επάνω στην ιδέα τους έτσι ώστε να την υλοποιήσουν, απλά φτάνοντας λίγο πιο κοντά στην πραγματοποίησή της.
Greek